เขียนโดย รองศาสตราจารย์ ดร.วินัย ดะห์ลัน ผู้อำนวยการศูน.

ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 8 อาหรับจากอาระเบียนำอิสลามเผยแผ่เข้าไปในเอเชียกลางที่ในเวลานั้นรัฐธิเบตกับชนเผ่าเติร์กในเอเชียกลางกำลังร่วมมือกันต่อสู้กับการแผ่อำนาจของจีนราชวงศ์ถัง จึงขอความร่วมมือมายังราชวงศ์อุมัยยะฮฺนำไปสู่สงครามระหว่างพันธมิตรสามฝ่าย ธิเบต-เติร์ก-อาหรับกับจีนใน ค.ศ.717 เกิดการศึกแห่งอักซู (Battle of Aksu)

ตอนที่แล้วกล่าวถึงชนชาวเติร์ก บางเผ่าที่เข้าไปสร้างราชวงศ์ปกครองบางส่วนของแผ่นดินจีน ความที่อาศัยอยู่กับราชวงศ์จีน กระทั่งเปลี่ยนบุคลิก วัฒนธรรมภาษาพูดเป็นจีน ภายหลังจึงแปลงสภาพเป็นจีนไปจนหมด มีบ้างเช่นกันที่ชนชาวจีนหรือมองโกลเข้ามาซึมซับวัฒนธรรมเติร์ก เปลี่ยนความเป็นอยู่ เปลี่ยนการแต่งกายแม้กระทั่งภาษาพูดจนกลายเป็นชาวเติร์กไปในที่สุดอันแสดงให้เห็นถึงความผสมกลมกลืนกันระหว่างเติร์กกับชนกลุ่มอื่น

เติร์ก (Turk) เป็นชนเผ่าโบราณตั้งรกรากอยู่ในเอเชียกลางและเอเชียเหนือประกอบไปด้วยชนเผ่าเล็กๆมากมายนับร้อยเผ่า มีเลือดเนื้อเชื้อไขผสมปนเปกันในกลุ่มชนหลายกลุ่มที่อาศัยอยู่ในพื้นที่แถบนั้น ความที่เป็นกลุ่มชนเร่ร่อนเลี้ยงปศุสัตว์ สร้างวัฒนธรรมขึ้นได้ระดับหนึ่งที่ยังไม่พัฒนาถึงขั้นอารยธรรม

อย่างที่เคยบอกคือชนชาวเติร์ก อพยพโยกย้ายจากเอเชียเหนือผ่านไปในพื้นที่ต่างๆทั่วทั้งเอเชียเหนือ เอเชียกลาง ผ่านไปถึงเอเชียตะวันตก รุกไปจนถึงยุโรปตะวันออก ระหว่างทางมีโอกาสผสมปะปนไปกับชนหลายเชื้อสาย ทั้งมองโกล จีน แมนจู เกาหลี เปอร์เซีย แม้กระทั่งอาหรับ เกิดพัฒนาการของชาติพันธุ์โดยมีภาษาพูดร่วมกันคือเติร์ก

จีนเป็นประเทศที่ทั้งเก่าแก่ยาวนานหลายพันปี ทั้งมีขนาดใหญ่โต อีกทั้งยังสร้างอารยธรรมขึ้นอย่างโดดเด่น กว่าจีนจะยิ่งใหญ่อย่างที่เห็น อาณาจักรผ่านการแบ่งแยกมาหลายครั้งหลายหน เป็นราชวงศ์เหนือใต้ ตะวันออก ตะวันตก หลายครั้งยังแบ่งเป็นหลายแคว้น หลายมณฑล หลายรัฐ หลายเผ่าผ่านการปกครองโดยชนหลายกลุ่ม