มัมลุกส์ (مملوك Mamluke) เป็นภาษาอาหรับแปลว่า “ถูกเป็นเจ้าของ” (Owned) หรือพวกทาสนั่นเอง เป็นทาสที่แตกต่างจากทาสทั่วไปโดยเป็น ทหารทาส หรือทาสที่นำมาฝึกเป็นทหารหรือเป็นผู้ดูแลทหาร มีสถานะแตกต่างจากทาสทั่วไปตรงที่ถืออาวุธได้ มัมลุกส์มีมาตั้งแต่ยุคก่อนการมาของอิสลามในคริสต์ศตวรรษที่ 7 มีมานานตั้งแต่ยุคอียิปต์โบราณ

วิหารเซนต์โซเฟีย มีชื่อเรียกในภาษาละตินว่า “Sancta Sophia” และ “Haghia Sofia” ในภาษากรีก สร้างในสมัยจักรพรรดิจัสติเนียน โดยฝีมือรังสรรค์ของอันเธนิอุสแห่งทรัสลิส และอีซีโดรุสแห่งมีเลตุส ใช้เวลาสร้างเกือบ 6 ปี จึงเสร็จสมบูรณ์เมื่อ ค.ศ. 537 และทำซ้ำอีกครั้งเมื่อ ค.ศ. 563 หลังการซ่อมแซมยอดโดมที่พังลงมาเพราะแผ่นดินไหว

มัสยิดสุลต่านอาห์เม็ด หรือมัสยิดสีน้ำเงิน (Blue Mosque) ถือเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของเมืองอิสตันบูล สร้างขึ้นในช่วงปี ค.ศ. 1609- 1616 โดยมีแรงบันดาลใจมาจากความพยายามที่จะสร้างมัสยิดที่มีขนาดใหญ่กว่าวิหารเซนต์โซเฟีย (หรือ ‘ฮาเกียโซเฟีย’) เพราะแต่เดิมนั้น วิหารเซนต์โซเฟียได้รับการยกย่องให้เป็นหนึ่งในเจ็ดสิ่งมหัศจรรย์ของโลกยุคกลาง ทำให้สุลต่านแห่งออตโตมันหลายพระองค์ต้องการกสร้างมัสยิดขนาดใหญ่ให้เทียบเท่าหรือใหญ่กว่าวิหารเซนต์โซเฟีย

หลังจากที่ศาลสูงสุดของตุรกีได้มีคำตัดสินให้ฮาเกียโซเฟีย (Hagia Sophia) เปลี่ยนสถานภาพจากพิพิธภัณฑ์เป็นมัสยิดเมื่อวันศุกร์ที่ 10 กรกฎาคม ค.ศ. 2020 ที่ผ่านมา ก็ทำให้หลายฝ่ายเกิดความสนใจเรื่องราวในทุกแง่มุมของสถานที่ที่มีความสำคัญและสวยงามแห่งนี้ โดยเฉพาะเรื่องจิตรกรรมในสถาปัตยกรรมที่อยู่ข้างในฮาเกียโซเฟีย ศูนย์มุสลิมศึกษาจึงขอเชิญท่านผู้อ่านได้สัมผัสความงามของโมเสกในมหาวิหารปัญญาแห่งพระเจ้าหลังนี้ไปด้วยกันจากผู้เชี่ยวชาญที่กำลังศึกษาปริญญาเอกอยู่ในตุรกี