หลายคนถามถึงต้นตอของความวุ่นวายในตะวันออกกลาง แต่คำถามอย่างนี้มันกว้าง และสามารถตอบได้หลายแนวทาง ถึงอย่างนั้น ผมอยากเสนอภาพของตะวันออกกลางในยุคอาณานิคมและการกำเนิดรัฐสมัยใหม่เพื่อสะท้อนให้เห็นรากฐานปัญหาที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์ ซึ่งสร้างผลกระทบต่อเนื่ิองต่อตะวันออกกลางและโลกมาจนถึงวันนี้

ประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ซาอุดีอาระเบียกลับมาเป็นกระแสอีกครั้งหลังจากที่รัฐมนตรีต่างประเทศของไทย นายดอน ปรมัตถ์วินัย ให้สัมภาษณ์ระหว่างเดินทางไปร่วมประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียน ณ ประเทศเวียดนาม ระหว่างวันที่ 11-13 มกราคม 2020 ว่าตนเองได้เดินทางเยือนประเทศบาห์เรน ซาอุดีอาระเบีย และโอมาน พร้อมทั้งกล่าวว่า การเดินทางเยือนซาอุดีอาระเบียนั้น เป็นการเดินทางเยือนตามคำเชิญของฝ่ายซาอุดิอาระเบีย ซึ่งมีการนัดหมายกันไว้ล่วงหน้าและยังถือเป็นการเดินทางเยือนซาอุดิอาระเบียครั้งแรกของรัฐมนตรีต่างประเทศไทยในรอบ 30 ปี

ตอนที่แล้ว ได้พูดถึงปัจจัยภายนอกด้านเศรษฐกิจที่ทำให้ออตโตมันเสื่อมคลาย วันนี้เรามาดูปัจจัยภายนอกด้านสังคมกันบ้าง เริ่มจากการที่ประเทศยุโรปต่างๆ ได้อ้างสิทธิพลเมืองภายในอาณาจักรเพื่อเข้าแทรกแซงกิจการภายในของจักรวรรดิออตโตมันในหลายรูปแบบ

ตอนที่แล้วได้อธิบายถึงปัจจัยภายนอกที่ทำให้ออตโตมันเสื่อมถอย โดยเน้นไปที่ประเด็นการเมืองเป็นลำดับแรก วันนี้ก็เลยจะนำเสนอประเด็นเชิงเศรษฐกิจต่อเนื่องกันไปเลยครับ โดยจะแบ่งเป็น 2 เรื่องด้วยกัน

วิหารเซนต์โซเฟีย มีชื่อเรียกในภาษาละตินว่า “Sancta Sophia” และ “Haghia Sofia” ในภาษากรีก สร้างในสมัยจักรพรรดิจัสติเนียน โดยฝีมือรังสรรค์ของอันเธนิอุสแห่งทรัสลิส และอีซีโดรุสแห่งมีเลตุส ใช้เวลาสร้างเกือบ 6 ปี จึงเสร็จสมบูรณ์เมื่อ ค.ศ. 537 และทำซ้ำอีกครั้งเมื่อ ค.ศ. 563 หลังการซ่อมแซมยอดโดมที่พังลงมาเพราะแผ่นดินไหว

ว่ากันว่า ขณะที่ภายในอาณาจักรออตโตมันกำลังปั่นป่วนเกิดการก่อการจลาจลภายในที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่อีกด้านหนึ่งอำนาจประเทศยุโรปก็กำลังเพิ่มพูน ยุโรปได้ใช้สถานการณ์ดังกล่าวสร้างความยุ่งยากลำบากให้แก่โลกมุสลิม

มัสยิดสุลต่านอาห์เม็ด หรือมัสยิดสีน้ำเงิน (Blue Mosque) ถือเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของเมืองอิสตันบูล สร้างขึ้นในช่วงปี ค.ศ. 1609- 1616 โดยมีแรงบันดาลใจมาจากความพยายามที่จะสร้างมัสยิดที่มีขนาดใหญ่กว่าวิหารเซนต์โซเฟีย (หรือ ‘ฮาเกียโซเฟีย’) เพราะแต่เดิมนั้น วิหารเซนต์โซเฟียได้รับการยกย่องให้เป็นหนึ่งในเจ็ดสิ่งมหัศจรรย์ของโลกยุคกลาง ทำให้สุลต่านแห่งออตโตมันหลายพระองค์ต้องการกสร้างมัสยิดขนาดใหญ่ให้เทียบเท่าหรือใหญ่กว่าวิหารเซนต์โซเฟีย

หลังจากที่ศาลสูงสุดของตุรกีได้มีคำตัดสินให้ฮาเกียโซเฟีย (Hagia Sophia) เปลี่ยนสถานภาพจากพิพิธภัณฑ์เป็นมัสยิดเมื่อวันศุกร์ที่ 10 กรกฎาคม ค.ศ. 2020 ที่ผ่านมา ก็ทำให้หลายฝ่ายเกิดความสนใจเรื่องราวในทุกแง่มุมของสถานที่ที่มีความสำคัญและสวยงามแห่งนี้ โดยเฉพาะเรื่องจิตรกรรมในสถาปัตยกรรมที่อยู่ข้างในฮาเกียโซเฟีย ศูนย์มุสลิมศึกษาจึงขอเชิญท่านผู้อ่านได้สัมผัสความงามของโมเสกในมหาวิหารปัญญาแห่งพระเจ้าหลังนี้ไปด้วยกันจากผู้เชี่ยวชาญที่กำลังศึกษาปริญญาเอกอยู่ในตุรกี

ในช่วงศตวรรษที่ 17 ขณะที่ประเทศยุโรปเผชิญกับปัญหาเงินเฟ้อ เขามีมาตรการในการแก้ปัญหาโดยการปฏิรูปสถาบันการเมืองใหม่ อีกทั้งยังพัฒนาเศรษฐกิจโดยการแสวงหาความมั่งคั่งจากการทำการค้ากับดินแดนอื่น ๆ หากแต่จักรวรรดิออตโตมันกลับเลือกใช้มาตรการลดค่าเงินตราเพื่อให้รัฐบาลกลางมีเงินจ่ายกองทหารแจนิสซารีมากขึ้น

ช่วงศตวรรษที่ 16 ชาติยุโรปเริ่มผงาดขึ้นมาจากการปฏิวัติทางการค้า (Commercial Revolution) ทำให้บางประเทศ เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส และเนเธอร์แลนด์ เจริญรุ่งเรือง เกิดความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ และได้เริ่มสะสมทุนสะสมทรัพยากรอย่างต่อเนื่องเพื่อเลี้ยงดูประชากรที่เพิ่มมากขึ้น